(فصل اول)

‌این پژوهش با توجه به دیدگاههای ولی امر مسلمین حضرت آیت الله خامنه‌ای شاخصهای بسیج ایده‌آل را به دست می‌دهد‌. ابعاد اساسی این دیدگاه شامل اهداف‌، وظایف اساسی‌، سازمان‌، نظام فکری بسیج است که یافته‌های حاصل ازنظرات مقام معظم رهبری بر این نکات تاکید دارد‌:

اهداف فرهنگی‌،‌‌تربیتی بسیج مهمترین اهداف است‌؛دفاع از جمهوری اسلامی‌،مهمترین اهداف بسیج است‌ مردمی کردن امنیت مهمترین شاخص اهداف امنیتی است‌؛ بصیرت مهمترین عامل در نظام دفاعی همه جانبه جمهوری اسلامی به شمار می‌رود‌؛ آگاهی مسلمانان مهمترین شاخص نظام دفاعی همه جانبه اسلام است‌؛ نقش محوری در دفاع مقدس مهمترین دستاورد بسیج به شمار می‌آید‌؛ روحیة یأس مهمترین آفت برای بسیج است‌؛ کسب آمادگی مهمترین اصل از اصول بسیج است‌.

با نظر به جایگاه و اهمیت نقش آفرینی بسیج در جامعه و پذیرش این امر که مهم‌ترین قالب و شکلی که مردم پس از پیروزی انقلاب اسلامی به صورت داوطلبانه در آن حضور یافته‌اند و با عضویت در آن در مقاطع حساس از ارزشهای اسلامی و انقلاب دفاع و حمایت کرده‌اند‌، بسیج است‌، به این فرمایش مقام معظم رهبری در خصوص جایگاه بسیج باید توجه کرد‌: "بسیج یعنی متن مردم‌، آن مردمی که می‌توان امید دفاع از انقلاب را از آنها داشت‌."

از سوی دیگر بسیج به دلیل فراگیر و مردمی بودن و نقش حساس در تعاملات اجتماعی‌، سیاسی‌، نظامی و امنیتی ایفا کردن در کانون توجه قرار دارد؛ لذا سازمانهای اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و نظامی نیز که در تعامل با بسیج قرار دارند‌، نیاز به شناخت کارکرد بسیج در ابعاد مختلف و به ویژه بعد مربوط به خود را دارند‌.

تلاش پژوهشگر در این پژوهش پاسخ به این سؤال است که بسیج از منظر مقام معظم رهبری در ابعاد اجتماعی‌، ‌سیاسی‌، فرهنگی‌، اقتصادی‌،‌دفاعی‌، امنیتی دارای چه کارکردها و وظایفی است‌‌؟ به عبارت دیگر مجموعه کارکردهای بسیج را باید شناخت‌، زیرا حضور سازمان یافته مردم به عنوان "بسیج" در صحنه‌های مختلف در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌، کارکردهای متعددی را برای بسیج به همراه داشته است که باید شناخت منظمی از آنها به دست آورد‌.

به عنوان مثال از ابعاد مختلف بیان شده در بالا می‌توان به موضوع نظر کرد‌:

 1ـ از بعد اجتماعی‌، حضور جوانان و نوجوانان در تشکلهای مختلف بسیج دانش‌آموزی و دانشجویی‌، برگزاری اردوهای مختلف توسط رده‌های مقاومت بسیج در سطح شهرستان‌، استان یا کشور و یا خارج از کشور به بلوغ اجتماعی افراد جامعه‌، آشنا کردن ایشان به آداب و رسوم اجتماعی دیگر فرهنگها و در نهایت به تربیت آداب اجتماعی‌، وحدت جامعه و مشارکت اجتماعی مردم کمک بسیار مهم و مؤثری کرده است‌.

2ـ از بعد سیاسی نیزبسیج با ایفای نقش در انتخابات و تشویق و ترغیب مردم‌، نیز بویژه جذب جوانان و نوجوانان بسیجی به مشارکت سیاسی از ابعاد داخلی و خارجی‌، به بیداری سیاسی مردم کمک فراوانی کرده است.

3ـ از بعد فرهنگی با برگزاری دوره‌های مختلف آموزشی‌، علمی و اعتقادی‌، برگزاری مسابقات فرهنگی‌، مراسم مذهبی و ملی در این عرصه نیز نقش‌آفرینی کرده است‌.

4ـ از بعد اقتصادی با ایجاد تعاونیهای مختلف و اجرای پروژه‌های مهم مانند واکسیناسیون فلج اطفال و تنظیم خانواده‌، همیاری سازمان یافته مردم را به نظام و دولت نشان داده است‌.

5ـ از بعد دفاعی و امنیتی‌، با انجام آموزش نظامی‌، امدادی و برگزاری مانورهای مختلف و ایجاد پستهای ایست بازرسی و جمع آوری اخبار و رویدادها زمینه مشارکت وسیع مردمی و نیز ایجاد آرامش و رفاه جامعه را فراهم آورده است‌.